Báo cáo Triển vọng Kinh tế Thế giới (World Economic Outlook - WEO) tháng 4/2025 của IMF đã vẽ nên một bức tranh đáng lo ngại về tình hình kinh tế toàn cầu. Sau một thời gian tăng trưởng ổn định nhưng không ấn tượng, nền kinh tế thế giới đang đối mặt với sự suy giảm tăng trưởng và gia tăng rủi ro do những thay đổi lớn trong chính sách. IMF đã điều chỉnh giảm dự báo tăng trưởng toàn cầu xuống còn 2,8% cho năm 2025, giảm 0,5 điểm phần trăm so với dự báo hồi tháng 1, chủ yếu do ảnh hưởng của việc Mỹ áp dụng các mức thuế quan mới chưa từng có trong một thế kỷ qua. Đặc biệt, tăng trưởng kinh tế Mỹ đã bị cắt giảm mạnh, xuống còn 1,8% cho năm 2025. Trong khi đó, lạm phát toàn cầu dự kiến sẽ giảm với tốc độ chậm hơn so với dự báo trước đây. Báo cáo nhấn mạnh rằng những rủi ro tiêu cực đang chi phối triển vọng kinh tế, đặc biệt là căng thẳng thương mại leo thang và những thay đổi chính sách nhanh chóng. Trong phân tích sau đây, chúng tôi sẽ đi sâu vào những nội dung chính của báo cáo, đánh giá tác động của những thay đổi này đối với nền kinh tế toàn cầu và khu vực, đồng thời đưa ra những nhận định về triển vọng trong thời gian tới.
Nội dung chính
Tổng Quan Về Triển Vọng Kinh Tế Toàn Cầu
Độ Tin Cậy Của Dự Báo Trong Bối Cảnh Hiện Tại
Phân Tích Khu Vực
Hoa Kỳ: Điều Chỉnh Giảm Mạnh Trong Dự Báo Tăng Trưởng
Trung Quốc và Các Nền Kinh Tế Mới Nổi Lớn
Châu Âu: Đối Mặt Với Thách Thức Kép
Các Khu Vực Khác
Xu Hướng và Dự Báo Lạm Phát
So Sánh Với Dự Báo Trước Đó
Căng Thẳng Thương Mại và Thay Đổi Chính Sách
Tác Động Phân Phối của Thuế Quan
Thách Thức Cấu Trúc: Già Hóa Dân Số và Di Cư
Chương 2: Sự Trỗi Dậy của Nền Kinh Tế Bạc - Ảnh Hưởng Toàn Cầu của Già Hóa Dân Số
Chương 3: Hành Trình và Giao Điểm - Tác Động Lan Tỏa từ Chính Sách Di Cư và Người Tị Nạn
Tác Động Đối Với Thị Trường Tài Chính
Những Thách Thức Cho Các Ngân Hàng Trung Ương
Khuyến Nghị Chính Sách
Cải Cách Tài Chính Quốc Tế
Triển Vọng Tăng Trưởng Dài Hạn
Tác Động của Giảm Tốc Tăng Trưởng
Tác Động Đối Với Việt Nam và Khu Vực ASEAN
Cơ Hội Từ Đàm Phán Cải Cách IMF
Những Bài Học Từ Quá Khứ và Con Đường Phía Trước
Vai Trò Của Công Nghệ và Đổi Mới
Kết Luận và Triển Vọng Tương Lai
Tổng Quan Về Triển Vọng Kinh Tế Toàn Cầu
Sau khi trải qua một loạt các cú sốc kéo dài và chưa từng có, nền kinh tế toàn cầu dường như đã ổn định với tốc độ tăng trưởng đều đặn nhưng không nổi bật. Tuy nhiên, theo báo cáo Triển vọng Kinh tế Thế giới tháng 4/2025 của IMF, bức tranh này đang thay đổi khi các chính phủ trên toàn cầu tái định hình các ưu tiên chính sách và mức độ không chắc chắn đã leo thang lên mức cao kỷ lục.
IMF đã điều chỉnh giảm mạnh dự báo tăng trưởng toàn cầu so với báo cáo cập nhật tháng 1/2025, phản ánh việc thuế quan hiệu lực đã tăng lên mức chưa từng thấy trong một thế kỷ và môi trường kinh tế đầy bất ổn. Cụ thể, dự báo tăng trưởng toàn cầu đã giảm xuống còn 2,8% cho năm 2025, giảm 0,5 điểm phần trăm so với dự báo tháng 1, và giảm còn 3,0% cho năm 2026, giảm 0,3 điểm phần trăm.
Sự suy giảm này diễn ra sau khi báo cáo cập nhật tháng 1/2025 đã dự báo tăng trưởng toàn cầu ở mức 3,3% cho cả năm 2025 và 2026, thấp hơn mức trung bình lịch sử giai đoạn 2000-2019 là 3,7%. Điều đáng chú ý là dự báo tăng trưởng toàn cầu trong 5 năm tới - ở mức 3,1% - đã ở mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ, theo báo cáo tháng 4/2024. Đây là dấu hiệu đáng lo ngại về khả năng phục hồi của nền kinh tế toàn cầu trong bối cảnh hiện tại.
Lạm phát toàn cầu dự kiến sẽ tiếp tục giảm, nhưng với tốc độ chậm hơn một chút so với dự báo trong tháng 1. Điều này cho thấy các ngân hàng trung ương trên toàn cầu có thể sẽ phải duy trì chính sách tiền tệ thắt chặt lâu hơn dự kiến, đặc biệt ở các nền kinh tế phát triển, nơi dự báo lạm phát đã được điều chỉnh tăng lên.
Báo cáo mới nhất của IMF cũng nêu bật rằng những rủi ro tiêu cực đang chi phối triển vọng kinh tế, trong bối cảnh căng thẳng thương mại leo thang và điều chỉnh thị trường tài chính. Chính sách phân kỳ và thay đổi nhanh chóng hoặc sự xấu đi của tâm lý thị trường có thể dẫn đến điều kiện tài chính toàn cầu thắt chặt hơn nữa. Việc leo thang cuộc chiến thương mại và gia tăng bất ổn về chính sách thương mại có thể cản trở thêm triển vọng tăng trưởng cả ngắn hạn và dài hạn. Hạn chế hợp tác quốc tế có thể gây nguy hiểm cho tiến trình hướng tới một nền kinh tế toàn cầu kiên cường hơn.
Độ Tin Cậy Của Dự Báo Trong Bối Cảnh Hiện Tại
Cần lưu ý rằng báo cáo của IMF được mô tả là một "dự báo tham chiếu", nhấn mạnh tính chất phức tạp và năng động của môi trường kinh tế hiện tại, dựa trên thông tin có sẵn tính đến ngày 4 tháng 4. Dự báo này đã tính đến các thuế quan "có đi có lại" nhưng không bao gồm các diễn biến sau đó như việc tạm dừng 90 ngày đối với việc tăng thuế suất và miễn trừ đối với điện thoại thông minh. Pierre-Olivier Gourinchas, Kinh tế trưởng của IMF, giải thích rằng thông báo ngày 2 tháng 4 đã buộc họ phải xem xét lại toàn bộ dự báo gần như đã hoàn tất, nén chu kỳ sản xuất thường kéo dài hơn hai tháng xuống còn chưa đầy mười ngày.
Điều này cho thấy mức độ bất ổn định và thay đổi nhanh chóng trong môi trường chính sách toàn cầu hiện nay, khiến việc dự báo kinh tế trở nên đặc biệt khó khăn. Các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp cần nhận thức rõ về những hạn chế này khi sử dụng các dự báo để lập kế hoạch và ra quyết định.
Phân Tích Khu Vực
Hoa Kỳ: Điều Chỉnh Giảm Mạnh Trong Dự Báo Tăng Trưởng
IMF đã cắt giảm mạnh dự báo tăng trưởng cho Hoa Kỳ, xuống còn 1,8% cho năm 2025, giảm 0,9 điểm phần trăm so với dự báo hồi tháng 1 và giảm toàn bộ 1 điểm phần trăm so với mức tăng trưởng 2,8% dự kiến cho năm 2024. Mức điều chỉnh giảm đáng kể này chủ yếu là do tác động của các biện pháp thuế quan "có đi có lại" được Tổng thống Donald Trump công bố vào ngày 2 tháng 4 năm 2025.
Ngay sau khi thông báo về thuế quan mới, thị trường chứng khoán Mỹ đã phản ứng mạnh, với chỉ số S&P 500 giảm 9% kể từ khi các thuế quan này được thực hiện. Điều này phản ánh lo ngại của nhà đầu tư về tác động tiêu cực của các biện pháp bảo hộ thương mại đối với tăng trưởng kinh tế và lợi nhuận doanh nghiệp.
IMF cũng đã điều chỉnh tăng dự báo lạm phát cho Hoa Kỳ lên tới 3,9% cho năm 2025, tăng 1 điểm phần trăm so với dự báo trước đó. Sự điều chỉnh tăng này phản ánh động lực giá cả dai dẳng trong khu vực dịch vụ, cùng với sự gia tăng gần đây trong giá hàng hóa cốt lõi (không bao gồm thực phẩm và năng lượng) và tác động của thuế quan mới áp đặt.
Mặc dù IMF không dự báo suy thoái ở Mỹ, nhưng theo Pierre-Olivier Gourinchas, Kinh tế trưởng của IMF, khả năng xảy ra suy thoái đã tăng từ khoảng 25% lên 37%. Điều này cho thấy mức độ rủi ro gia tăng đáng kể đối với nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Trung Quốc và Các Nền Kinh Tế Mới Nổi Lớn
Triển vọng tăng trưởng của Trung Quốc cũng đã bị điều chỉnh giảm, phản ánh tác động của căng thẳng thương mại leo thang với Hoa Kỳ cũng như những thách thức nội tại mà nền kinh tế này đang phải đối mặt, như sự suy yếu của thị trường bất động sản, nợ địa phương cao và niềm tin của người tiêu dùng thấp.
Sự điều chỉnh giảm trong dự báo tăng trưởng của Trung Quốc và các nền kinh tế mới nổi lớn khác sẽ có tác động lan tỏa đến các đối tác thương mại của họ, đặc biệt là các nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu sang những thị trường này. Điều này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng giảm tốc của thương mại toàn cầu, vốn đã chịu áp lực từ căng thẳng địa chính trị và chính sách thương mại bảo hộ gia tăng.
Báo cáo của IMF cũng lưu ý rằng các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển dường như đang bước vào quý thứ hai của thế kỷ 21 với thu nhập bình quân đầu người theo một quỹ đạo ngụ ý sự bắt kịp yếu ớt so với các nền kinh tế tiên tiến. Điều này cho thấy sự hội tụ kinh tế toàn cầu - một trong những mục tiêu phát triển chính của thế kỷ trước - đang chậm lại đáng kể.
Châu Âu: Đối Mặt Với Thách Thức Kép
Các nền kinh tế châu Âu đang phải đối mặt với thách thức kép từ căng thẳng thương mại toàn cầu gia tăng và những thách thức nội tại như già hóa dân số, năng suất tăng trưởng thấp và sự phụ thuộc vào thương mại quốc tế. IMF đã phát hành Báo cáo Triển vọng Kinh tế Khu vực cho châu Âu vào ngày 18 tháng 4 năm 2025, cung cấp phân tích chi tiết hơn về triển vọng và rủi ro đối với khu vực này.
Các nền kinh tế châu Âu, đặc biệt là những nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu như Đức, có thể sẽ bị ảnh hưởng đáng kể bởi sự gia tăng của các biện pháp thương mại bảo hộ và sự suy giảm trong thương mại toàn cầu. Điều này có thể làm trầm trọng thêm những thách thức hiện có liên quan đến chuyển đổi xanh, bất bình đẳng và áp lực nhân khẩu học.
Trường hợp của Thụy Điển, được phân tích trong Báo cáo Điều 4 năm 2025, cho thấy một số dấu hiệu tích cực, với tăng trưởng GDP thực tế dự kiến sẽ tăng lên 1,9% vào năm 2025 và tiếp tục tăng lên 2,2% vào năm 2026. Tuy nhiên, điều này phản ánh tình hình trước khi có các biện pháp thuế quan mới được áp dụng và có thể phải đối mặt với những thách thức tương tự như các nền kinh tế châu Âu khác trong bối cảnh căng thẳng thương mại gia tăng.
Các Khu Vực Khác
IMF dự kiến sẽ phát hành các Báo cáo Triển vọng Kinh tế Khu vực khác trong thời gian tới, bao gồm báo cáo cho Châu Á và Thái Bình Dương vào ngày 18 tháng 4, Tiểu vùng Sahara Châu Phi vào ngày 25 tháng 4, Tây Bán cầu vào ngày 25 tháng 4, và Trung Đông và Trung Á vào ngày 1 tháng 5. Những báo cáo này sẽ cung cấp cái nhìn chi tiết hơn về tác động của căng thẳng thương mại toàn cầu và các thay đổi chính sách đối với các khu vực khác nhau, cũng như những thách thức và cơ hội cụ thể mà mỗi khu vực đang phải đối mặt.
Xu Hướng và Dự Báo Lạm Phát
Theo báo cáo của IMF, lạm phát toàn cầu dự kiến sẽ tiếp tục giảm, nhưng với tốc độ chậm hơn một chút so với dự báo trong tháng 1/2025. Cụ thể, IMF dự báo lạm phát toàn cầu sẽ đạt 4,9% vào năm 2025 và 3,9% vào năm 2026, với "điều chỉnh tăng đáng kể" cho Hoa Kỳ và các nền kinh tế phát triển khác.
Đối với các nền kinh tế tiên tiến, lạm phát tổng thể dự kiến sẽ đạt 2,9% vào năm 2025, tăng 0,4 điểm phần trăm so với dự báo hồi tháng 1. Điều này phản ánh ảnh hưởng của các biện pháp thuế quan mới, cùng với động lực giá cả dai dẳng trong khu vực dịch vụ và sự gia tăng gần đây trong giá hàng hóa cốt lõi.
Đặc biệt, IMF đã điều chỉnh tăng dự báo lạm phát cho Hoa Kỳ lên tới 3,9% cho năm 2025, tăng 1 điểm phần trăm so với dự báo trước đó. Sự điều chỉnh tăng này phản ánh tác động của thuế quan mới áp đặt, cũng như sức mạnh cơ bản trong khu vực dịch vụ.
Trong báo cáo tháng 4 của mình, IMF lưu ý rằng mức độ mà các thuế quan này ảnh hưởng đến nỗ lực giảm lạm phát của các ngân hàng trung ương phụ thuộc vào việc chúng được coi là tạm thời hay vĩnh viễn. Về mặt lịch sử, các giai đoạn biến động thị trường đã dẫn đến đồng đô la Mỹ mạnh hơn so với các đồng tiền khác, điều này đã gây ra áp lực lạm phát gia tăng ở những nơi khác. Tuy nhiên, xu hướng này đã đảo ngược trong đợt suy giảm thị trường hiện tại.
Lạm phát cốt lõi - không bao gồm giá thực phẩm và năng lượng - nhìn chung dự kiến sẽ giảm chậm hơn so với lạm phát tổng thể, phản ánh độ bền của áp lực giá cả trong khu vực dịch vụ và các tác động tiềm tàng của việc tăng thuế quan đối với giá hàng hóa. Điều này có thể buộc các ngân hàng trung ương phải duy trì chính sách tiền tệ thắt chặt lâu hơn dự kiến, ảnh hưởng đến triển vọng tăng trưởng kinh tế.
So Sánh Với Dự Báo Trước Đó
Để hiểu rõ hơn về sự thay đổi trong xu hướng lạm phát, hãy so sánh dự báo hiện tại với dự báo trong báo cáo cập nhật tháng 1/2025. Vào tháng 1, IMF dự báo lạm phát toàn cầu sẽ giảm xuống 4,2% vào năm 2025 và 3,5% vào năm 2026, hội tụ trở lại mục tiêu sớm hơn ở các nền kinh tế tiên tiến so với các nền kinh tế thị trường mới nổi và đang phát triển. Sự điều chỉnh tăng trong dự báo lạm phát hiện tại cho thấy các áp lực lạm phát dự kiến sẽ dai dẳng hơn so với đánh giá trước đó, một phần do tác động của các biện pháp thuế quan mới.
Báo cáo tháng 4/2024 của IMF cũng đã dự báo lạm phát toàn cầu sẽ giảm đều đặn, từ 6,8% năm 2023 xuống 5,9% năm 2024 và 4,5% năm 2025, với các nền kinh tế tiên tiến quay trở lại mục tiêu lạm phát sớm hơn so với các nền kinh tế thị trường mới nổi và đang phát triển. Sự điều chỉnh tăng trong dự báo lạm phát hiện tại cho thấy quá trình giảm lạm phát đang diễn ra chậm hơn dự kiến, đặt ra thách thức cho các nhà hoạch định chính sách tiền tệ.
Căng Thẳng Thương Mại và Thay Đổi Chính Sách
Một trong những yếu tố chính dẫn đến sự điều chỉnh giảm trong dự báo tăng trưởng toàn cầu của IMF là sự gia tăng căng thẳng thương mại, đặc biệt là sau khi Tổng thống Donald Trump công bố các biện pháp thuế quan "có đi có lại" vào ngày 2 tháng 4 năm 2025.
Theo báo cáo của IMF, các thuế quan hiệu lực đã tăng lên mức không thấy trong một thế kỷ, tạo ra một cú sốc cung tiêu cực đáng kể cho nền kinh tế áp dụng chúng. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế mà còn gây áp lực tăng lên đối với lạm phát, làm phức tạp thêm nhiệm vụ của các ngân hàng trung ương trong việc duy trì ổn định giá cả.
Sự leo thang của các biện pháp bảo hộ thương mại có thể dẫn đến một "cuộc chiến thương mại" toàn diện, với các quốc gia áp dụng các biện pháp trả đũa, làm suy yếu thêm triển vọng tăng trưởng toàn cầu. Điều này có thể đặc biệt gây hại cho các nền kinh tế nhỏ, mở và phụ thuộc vào thương mại, vốn có ít khả năng hơn trong việc hấp thụ cú sốc kinh tế từ sự gián đoạn thương mại.
Ngoài tác động trực tiếp của thuế quan, bất ổn về chính sách thương mại cũng có thể gây hại đến niềm tin của doanh nghiệp và người tiêu dùng, dẫn đến giảm đầu tư và tiêu dùng. Điều này có thể tạo ra một vòng xoắn tiêu cực, làm trầm trọng thêm tác động tiêu cực của căng thẳng thương mại đối với tăng trưởng kinh tế.
IMF cảnh báo rằng việc giảm hợp tác quốc tế có thể gây nguy hiểm cho tiến trình hướng tới một nền kinh tế toàn cầu kiên cường hơn. Trong bối cảnh này, tổ chức này kêu gọi các quốc gia làm việc một cách xây dựng để thúc đẩy một môi trường thương mại ổn định và có thể dự đoán được, đồng thời tạo điều kiện cho hợp tác quốc tế.
Tác Động Phân Phối của Thuế Quan
Điều quan trọng cần lưu ý là tác động của thuế quan không chỉ giới hạn ở tăng trưởng GDP và lạm phát tổng thể. Thuế quan cũng có tác động phân phối đáng kể, ảnh hưởng đến các nhóm xã hội khác nhau theo những cách khác nhau. Ví dụ, thuế quan đối với hàng tiêu dùng có xu hướng ảnh hưởng không tương xứng đến các hộ gia đình có thu nhập thấp hơn, những người dành một phần lớn hơn trong thu nhập của họ cho hàng hóa tiêu dùng. Điều này có thể làm trầm trọng thêm bất bình đẳng thu nhập và làm phức tạp thêm nỗ lực để đạt được tăng trưởng bền vững và bao trùm.
Thuế quan cũng có thể ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu, dẫn đến việc tái cấu trúc sản xuất và thương mại quốc tế. Mặc dù điều này có thể mang lại lợi ích cho một số khu vực và ngành công nghiệp thông qua "chuyển hướng thương mại", nhưng nó cũng có thể gây ra chi phí điều chỉnh đáng kể cho doanh nghiệp và người lao động.
Thách Thức Cấu Trúc: Già Hóa Dân Số và Di Cư
Báo cáo Triển vọng Kinh tế Thế giới tháng 4/2025 của IMF dành hai chương đặc biệt để phân tích hai thách thức cấu trúc chính mà nền kinh tế toàn cầu đang phải đối mặt: già hóa dân số và chính sách di cư.
Chương 2: Sự Trỗi Dậy của Nền Kinh Tế Bạc - Ảnh Hưởng Toàn Cầu của Già Hóa Dân Số
Chương 2 của báo cáo khám phá sự trỗi dậy của "nền kinh tế bạc", tập trung vào mức độ già hóa khỏe mạnh và tác động của nó đối với thị trường lao động, những ảnh hưởng kinh tế rộng lớn hơn của những thay đổi nhân khẩu học, và vai trò của các chính sách có mục tiêu trong việc giảm thiểu các tác động bất lợi của quá trình già hóa.
Phân tích cho thấy rằng mặc dù già hóa dân số đặt ra những thách thức như tăng trưởng chậm hơn và áp lực tài khóa gia tăng, nhưng xu hướng già hóa khỏe mạnh hơn mang lại một tia sáng bạc bằng cách thúc đẩy sự tham gia lực lượng lao động, kéo dài tuổi thọ làm việc và nâng cao năng suất. Chương này nhấn mạnh tầm quan trọng của các chính sách hỗ trợ già hóa khỏe mạnh, tăng sự tham gia lực lượng lao động trong số những người lớn tuổi, và thu hẹp khoảng cách giới trong lực lượng lao động. Bằng cách tận dụng những chiến lược này, các quốc gia có thể khai thác tiềm năng của nền kinh tế bạc để thúc đẩy tăng trưởng và tái xây dựng bộ đệm tài chính giữa những cơn gió ngược nhân khẩu học.
Đây là một vấn đề đặc biệt quan trọng trong bối cảnh tăng trưởng toàn cầu chậm lại và sự hội tụ thu nhập giữa các nền kinh tế đang phát triển và các nền kinh tế tiên tiến đang diễn ra với tốc độ chậm hơn dự kiến. Bằng cách thực hiện các chính sách thúc đẩy già hóa khỏe mạnh và tăng cường sự tham gia của lực lượng lao động, các quốc gia có thể giúp phần nào bù đắp tác động tiêu cực của những xu hướng này đối với tăng trưởng kinh tế.
Chương 3: Hành Trình và Giao Điểm - Tác Động Lan Tỏa từ Chính Sách Di Cư và Người Tị Nạn
Chương 3 của báo cáo xem xét cách thức thay đổi trong mức độ nghiêm ngặt của các chính sách di cư và người tị nạn có thể thay đổi hành trình và con đường pháp lý mà mọi người chọn để di chuyển trong và giữa các nền kinh tế. Ví dụ, các chính sách nghiêm ngặt hơn có thể chuyển hướng dòng người đến các điểm đến mới. Những nền kinh tế này có thể gặp phải những thách thức ngắn hạn từ áp lực lên các dịch vụ địa phương nhưng cuối cùng lại được hưởng lợi trong dài hạn.
Chi phí có khả năng nghiêm trọng hơn ở những nơi thách thức hội nhập người mới lớn hơn - đặc biệt là ở các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển - và kỹ năng của họ không phù hợp với nhu cầu thị trường lao động địa phương. Lợi ích có thể hiện hữu sớm hơn bằng cách thúc đẩy đầu tư cơ sở hạ tầng và thúc đẩy phát triển khu vực tư nhân. Hợp tác quốc tế cũng có thể giúp phân phối đều chi phí ngắn hạn giữa các nền kinh tế.
Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh hiện tại của căng thẳng thương mại gia tăng và sự giảm sút trong hợp tác quốc tế. Bằng cách thúc đẩy hội nhập tốt hơn của người di cư và người tị nạn, và giảm thiểu sự không phù hợp về kỹ năng, các quốc gia có thể thúc đẩy tăng trưởng năng suất và giúp giảm thiểu tác động tiêu cực của những thách thức nhân khẩu học như già hóa dân số.
Tác Động Đối Với Thị Trường Tài Chính
Căng thẳng thương mại gia tăng và sự không chắc chắn về chính sách đã có tác động đáng kể đến thị trường tài chính toàn cầu. Theo báo cáo của IMF, chỉ số S&P 500 đã giảm 9% kể từ khi Tổng thống Trump thực hiện các biện pháp thuế quan mới vào ngày 2 tháng 4 năm 2025. Điều này phản ánh lo ngại của nhà đầu tư về tác động tiêu cực của các biện pháp bảo hộ thương mại đối với tăng trưởng kinh tế và lợi nhuận doanh nghiệp.
Ngoài sự suy giảm của thị trường chứng khoán, căng thẳng thương mại cũng có thể dẫn đến tình trạng "chạy trốn tìm nơi an toàn", với các nhà đầu tư chuyển sang các tài sản được coi là an toàn hơn như trái phiếu chính phủ Mỹ và vàng. Điều này có thể dẫn đến sự tăng giá của đồng đô la Mỹ so với các đồng tiền khác, mặc dù theo báo cáo của IMF, xu hướng này đã đảo ngược trong đợt suy giảm thị trường hiện tại.
Sự biến động của thị trường tài chính có thể có tác động tiêu cực đến niềm tin của doanh nghiệp và người tiêu dùng, dẫn đến giảm đầu tư và tiêu dùng. Điều này có thể tạo ra một vòng xoắn tiêu cực, làm trầm trọng thêm tác động tiêu cực của căng thẳng thương mại đối với tăng trưởng kinh tế.
Hơn nữa, trong bối cảnh lạm phát dự kiến sẽ giảm chậm hơn so với dự báo trước đó, các ngân hàng trung ương có thể buộc phải duy trì chính sách tiền tệ thắt chặt lâu hơn dự kiến. Điều này có thể gây thêm áp lực lên thị trường tài chính, đặc biệt là ở các thị trường mới nổi, nơi chi phí vay nợ cao hơn có thể dẫn đến lo ngại về khả năng tài chính bền vững.
Những Thách Thức Cho Các Ngân Hàng Trung Ương
Sự điều chỉnh tăng trong dự báo lạm phát, đặc biệt là đối với các nền kinh tế tiên tiến, đặt ra thách thức đáng kể cho các ngân hàng trung ương trong việc duy trì ổn định giá cả. Trong trường hợp của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), dự báo lạm phát đã được điều chỉnh tăng 1 điểm phần trăm cho năm 2025, lên tới 3,9%, đáng kể cao hơn mục tiêu 2% của Fed.
Điều này có thể buộc Fed phải duy trì lãi suất cao hơn trong thời gian dài hơn để kiểm soát lạm phát, mặc dù có những lo ngại về tác động của việc này đối với tăng trưởng kinh tế. Pierre-Olivier Gourinchas, Kinh tế trưởng của IMF, đã nhấn mạnh rằng Fed cần đặc biệt cảnh giác trong việc quản lý kỳ vọng lạm phát, khi nhiều người Mỹ vẫn mang vết sẹo từ đợt tăng lạm phát mạnh trong đại dịch COVID.
Ngoài áp lực lạm phát từ thuế quan, Fed còn phải đối mặt với thách thức từ những bình luận của Tổng thống Trump chỉ trích Chủ tịch Jerome Powell, làm dấy lên lo ngại về tính độc lập của ngân hàng trung ương. Gourinchas nhấn mạnh rằng điều "tuyệt đối quan trọng" là các ngân hàng trung ương duy trì sự độc lập của họ để giữ vững uy tín trong cuộc chiến chống lạm phát.
Các ngân hàng trung ương ở châu Âu và các nền kinh tế tiên tiến khác cũng phải đối mặt với những thách thức tương tự, mặc dù có thể ở mức độ khác nhau. Họ không chỉ phải đối mặt với áp lực lạm phát từ thuế quan và sự gián đoạn chuỗi cung ứng, mà còn phải đối phó với tác động tiềm tàng của sự biến động tỷ giá hối đoái và dòng vốn chảy ra nếu các nền kinh tế tiên tiến duy trì lãi suất cao hơn trong thời gian dài hơn.
Khuyến Nghị Chính Sách
Trong báo cáo của mình, IMF đưa ra một số khuyến nghị chính sách để giúp các quốc gia giải quyết những thách thức hiện tại và thúc đẩy tăng trưởng bền vững trong dài hạn:
1. Thúc đẩy môi trường thương mại ổn định và có thể dự đoán được: IMF kêu gọi các quốc gia làm việc một cách xây dựng để thúc đẩy một môi trường thương mại ổn định và có thể dự đoán được, nhằm giảm bất ổn và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế toàn cầu.
2. Tạo điều kiện cho hợp tác quốc tế: Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng, IMF nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì và tăng cường hợp tác quốc tế để giải quyết các thách thức chung như biến đổi khí hậu, bất bình đẳng và không ổn định tài chính.
3. Giải quyết khoảng trống chính sách và mất cân bằng cấu trúc: Các quốc gia cần giải quyết các khoảng trống chính sách và mất cân bằng cấu trúc nội bộ để đảm bảo ổn định kinh tế cả bên trong và bên ngoài.
4. Thực hiện các chính sách thúc đẩy già hóa khỏe mạnh và tăng cường sự tham gia lực lượng lao động: Để kích thích tăng trưởng và giảm áp lực tài khóa, các quốc gia có thể thực hiện các chính sách thúc đẩy già hóa khỏe mạnh và tăng cường sự tham gia lực lượng lao động trong số những người lớn tuổi và phụ nữ.
5. Thúc đẩy tăng trưởng năng suất thông qua hội nhập tốt hơn của người di cư và người tị nạn: Tăng trưởng năng suất có thể được thúc đẩy với sự hội nhập tốt hơn của người di cư và người tị nạn và giảm thiểu sự không phù hợp về kỹ năng.
6. Đầu tư vào cơ sở hạ tầng: Đầu tư vào cơ sở hạ tầng có thể giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ngắn hạn và nâng cao tiềm năng tăng trưởng dài hạn.
7. Thúc đẩy phát triển khu vực tư nhân: Phát triển khu vực tư nhân mạnh mẽ là chìa khóa để tạo việc làm và thúc đẩy tăng trưởng bền vững.
8. Cân bằng các ưu tiên chính sách: Các quốc gia cần cân bằng các ưu tiên chính sách khác nhau, bao gồm ổn định giá cả, tăng trưởng kinh tế và bền vững tài khóa, để đảm bảo sự phát triển kinh tế bền vững và bao trùm.
Cải Cách Tài Chính Quốc Tế
Ngoài những khuyến nghị chính sách cụ thể, IMF cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cải cách hệ thống tài chính quốc tế để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của tất cả các thành viên. Tháng 6 năm 2025 đánh dấu thời hạn đề xuất các phương án cải cách định ngạch tại IMF, điều này có thể định hình lại khả năng tiếp cận tài chính của các thành viên, phân bổ Quyền Rút vốn Đặc biệt (SDR) và quyền biểu quyết.
IMF cũng đang tiến hành đánh giá toàn diện về Quỹ Khả năng phục hồi và Bền vững (RST), được thiết kế để cung cấp tài chính ưu đãi, dài hạn hơn nhằm giúp các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình dễ bị tổn thương giải quyết các thách thức cấu trúc chính như biến đổi khí hậu và chuẩn bị sẵn sàng cho đại dịch. Cuộc đánh giá này là cơ hội quan trọng để điều chỉnh công cụ tài chính đầy hứa hẹn này nhằm đảm bảo rằng nó phát huy hết tiềm năng cho các quốc gia dễ bị tổn thương do khí hậu.
Cũng có sự hồi sinh sơ khai của quan hệ đối tác giữa các ngân hàng phát triển đa phương và ngân hàng phát triển quốc gia (MDBs và NDBs) có thể được tận dụng để đạt được lợi ích đáng kể với các khuôn khổ và chính sách phù hợp. Những cải cách này có thể giúp đảm bảo rằng hệ thống tài chính quốc tế đáp ứng tốt hơn nhu cầu của tất cả các thành viên và hỗ trợ hiệu quả hơn cho tăng trưởng bền vững và bao trùm.
Triển Vọng Tăng Trưởng Dài Hạn
Báo cáo của IMF cũng cung cấp một cái nhìn sâu sắc về triển vọng tăng trưởng dài hạn của nền kinh tế toàn cầu. Dự báo tăng trưởng toàn cầu năm năm kể từ bây giờ - ở mức 3,1% - đã ở mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ, phản ánh một số thách thức cấu trúc mà nền kinh tế toàn cầu đang phải đối mặt.
Theo Ngân hàng Thế giới, nền kinh tế toàn cầu dường như đang ổn định ở mức tăng trưởng thấp, không đủ để thúc đẩy sự phát triển kinh tế bền vững. Các nền kinh tế thị trường mới nổi và đang phát triển dường như đang bước vào quý thứ hai của thế kỷ 21 với thu nhập bình quân đầu người theo một quỹ đạo ngụ ý sự bắt kịp yếu ớt so với các nền kinh tế tiên tiến. Hầu hết các quốc gia có thu nhập thấp không có khả năng vượt qua ngưỡng thu nhập trung bình vào năm 2050.
Những thách thức này bao gồm các yếu tố nhân khẩu học, như già hóa dân số ở nhiều nền kinh tế; tăng trưởng đầu tư và năng suất yếu; căng thẳng địa chính trị gia tăng; và những nguy hiểm ngày càng tăng của biến đổi khí hậu. Để giải quyết những thách thức này, cần có hành động chính sách ở cấp độ toàn cầu và quốc gia để thúc đẩy một môi trường bên ngoài thuận lợi hơn, tăng cường ổn định kinh tế vĩ mô, giảm các hạn chế về cấu trúc, giải quyết tác động của biến đổi khí hậu, và từ đó đẩy nhanh tăng trưởng và phát triển dài hạn.
Như Indermit Gill, Kinh tế trưởng và Phó Chủ tịch Cấp cao của Nhóm Ngân hàng Thế giới, đã lưu ý trong Lời nói đầu của mình, "các nền kinh tế đang phát triển hiện đang phải đối mặt với những cơn gió ngược mạnh mẽ: đầu tư yếu và tăng trưởng năng suất, dân số già hóa ở nhiều quốc gia nghèo nhất, căng thẳng địa chính trị gia tăng, và những nguy hiểm ngày càng tăng của biến đổi khí hậu." Họ "không nên ảo tưởng về cuộc đấu tranh phía trước," ông viết. "25 năm tới sẽ là một cuộc chật vật khó khăn hơn 25 năm qua. Cần có một kế hoạch mới - một kế hoạch tăng cường khả năng tự lo cho mình và nắm bắt cơ hội tăng trưởng bất cứ nơi nào có thể tìm thấy."
Tác Động của Giảm Tốc Tăng Trưởng
Sự giảm tốc trong tăng trưởng toàn cầu dài hạn có những tác động sâu rộng đối với kinh tế và xã hội. Đối với các nền kinh tế phát triển, tăng trưởng chậm hơn có thể làm trầm trọng thêm áp lực tài khóa liên quan đến già hóa dân số và chi phí phúc lợi xã hội gia tăng. Điều này có thể buộc các chính phủ phải thực hiện các quyết định khó khăn về thuế, chi tiêu và cải cách chương trình phúc lợi.
Đối với các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển, tăng trưởng chậm hơn có thể làm chậm quá trình xóa đói giảm nghèo và cản trở sự tiến bộ hướng tới các Mục tiêu Phát triển Bền vững. Điều này có thể dẫn đến bất ổn xã hội và chính trị gia tăng, đặc biệt là ở các quốc gia có dân số trẻ lớn và kỳ vọng cao về cải thiện mức sống.
Hơn nữa, tăng trưởng chậm hơn có thể làm giảm khả năng của các nền kinh tế trong việc đầu tư vào các biện pháp thích ứng và giảm thiểu biến đổi khí hậu, làm trầm trọng thêm thách thức môi trường mà thế giới đang phải đối mặt. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của các chính sách thúc đẩy tăng trưởng bền vững và bao trùm, đồng thời giải quyết các thách thức cấu trúc cơ bản.
Tác Động Đối Với Việt Nam và Khu Vực ASEAN
Mặc dù báo cáo của IMF không đề cập cụ thể đến Việt Nam, nhưng những xu hướng toàn cầu được nêu trong báo cáo có những tác động quan trọng đối với nền kinh tế Việt Nam và khu vực ASEAN rộng lớn hơn.
Với tư cách là một nền kinh tế định hướng xuất khẩu và hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, Việt Nam đặc biệt dễ bị tổn thương trước căng thẳng thương mại gia tăng và sự suy giảm trong thương mại toàn cầu. Thuế quan mới của Mỹ và các biện pháp trả đũa tiềm tàng từ các đối tác thương mại khác có thể ảnh hưởng đáng kể đến xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp chủ chốt như điện tử, dệt may và chế biến thực phẩm.
Tuy nhiên, Việt Nam cũng có thể được hưởng lợi từ sự đa dạng hóa chuỗi cung ứng đang diễn ra khi các công ty tìm cách giảm sự phụ thuộc vào sản xuất ở Trung Quốc. Vị trí chiến lược của Việt Nam, lực lượng lao động có kỹ năng và chi phí cạnh tranh, cùng với mạng lưới các hiệp định thương mại tự do ngày càng tăng, khiến nước này trở thành một điểm đến hấp dẫn cho các công ty đang tìm cách đa dạng hóa hoạt động sản xuất của họ.
Đối với khu vực ASEAN rộng lớn hơn, căng thẳng thương mại gia tăng và sự không chắc chắn về chính sách đặt ra những thách thức đáng kể. Là một trong những khu vực giao thương năng động nhất thế giới, ASEAN có thể bị ảnh hưởng đáng kể bởi sự suy giảm trong thương mại toàn cầu. Tuy nhiên, khu vực này cũng có thể được hưởng lợi từ sự tăng cường hợp tác kinh tế nội khối và các sáng kiến hội nhập khu vực như Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).
Để giảm thiểu những tác động tiêu cực của căng thẳng thương mại toàn cầu và bất ổn chính sách, Việt Nam và các nước ASEAN khác cần tăng cường nỗ lực để đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, nâng cao giá trị gia tăng trong sản xuất, và đẩy mạnh hội nhập kinh tế khu vực. Đầu tư vào cơ sở hạ tầng, phát triển nguồn nhân lực, và tăng cường khả năng phục hồi trước các cú sốc bên ngoài cũng là những ưu tiên quan trọng.
Cơ Hội Từ Đàm Phán Cải Cách IMF
Là một thành viên của IMF, Việt Nam cũng có cơ hội tham gia vào các cuộc thảo luận về cải cách định ngạch IMF, dự kiến sẽ đưa ra các phương án cải cách vào tháng 6 năm 2025. Đây là cơ hội để Việt Nam và các nền kinh tế đang phát triển khác thúc đẩy cải cách để phản ánh tốt hơn vai trò ngày càng tăng của họ trong nền kinh tế toàn cầu và đảm bảo rằng họ có tiếng nói mạnh mẽ hơn trong việc ra quyết định của IMF.
Ngoài ra, Việt Nam cũng có thể được hưởng lợi từ các sáng kiến như Quỹ Khả năng phục hồi và Bền vững (RST) của IMF, được thiết kế để cung cấp tài chính ưu đãi, dài hạn hơn cho các thách thức cấu trúc như biến đổi khí hậu. Với tư cách là một quốc gia dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu, Việt Nam có thể tận dụng công cụ này để hỗ trợ các biện pháp thích ứng và giảm thiểu biến đổi khí hậu.
Những Bài Học Từ Quá Khứ và Con Đường Phía Trước
Lịch sử kinh tế cung cấp nhiều bài học có giá trị về tác động của các biện pháp thương mại bảo hộ và căng thẳng địa chính trị đối với tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Đại suy thoái những năm 1930, ví dụ, đã bị làm trầm trọng thêm bởi sự gia tăng của thuế quan và các biện pháp thương mại bảo hộ khác, dẫn đến sự suy giảm mạnh trong thương mại toàn cầu và làm sâu sắc thêm và kéo dài cuộc khủng hoảng kinh tế.
Tương tự, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008-2009 đã minh họa tầm quan trọng của hợp tác quốc tế trong việc giải quyết các thách thức kinh tế toàn cầu. Sự phối hợp chính sách giữa các nền kinh tế G20, bao gồm các gói kích thích tài khóa đồng bộ và hành động của ngân hàng trung ương, đã giúp ngăn chặn một cuộc suy thoái toàn cầu sâu hơn và tạo nền tảng cho sự phục hồi.
Nhìn về phía trước, bất chấp những thách thức hiện tại, vẫn có cơ hội để xây dựng một nền kinh tế toàn cầu kiên cường và bao trùm hơn. Điều này đòi hỏi hành động phối hợp ở nhiều lĩnh vực, bao gồm:
1. Tăng cường hợp tác thương mại quốc tế: Các quốc gia nên làm việc cùng nhau để duy trì và tăng cường hệ thống thương mại đa phương dựa trên quy tắc, tránh các biện pháp bảo hộ có thể làm suy yếu tăng trưởng kinh tế toàn cầu.
2. Giải quyết các thách thức cấu trúc: Các quốc gia cần thực hiện các cải cách cấu trúc để giải quyết những thách thức như già hóa dân số, bất bình đẳng và biến đổi khí hậu. Điều này bao gồm đầu tư vào giáo dục và đào tạo, cải thiện hội nhập thị trường lao động cho phụ nữ và người lớn tuổi, và thúc đẩy đổi mới và năng suất.
3. Tăng cường khả năng phục hồi tài chính: Các quốc gia nên làm việc để tăng cường khả năng phục hồi của hệ thống tài chính toàn cầu, bao gồm việc giải quyết các điểm yếu trong lĩnh vực ngân hàng và tài chính phi ngân hàng, cải thiện quy định và giám sát, và xây dựng bộ đệm tài khóa để ứng phó với các cú sốc trong tương lai.
4. Thúc đẩy phát triển bền vững và bao trùm: Các quốc gia nên ưu tiên các chính sách thúc đẩy tăng trưởng bền vững và bao trùm, đảm bảo rằng lợi ích của toàn cầu hóa được chia sẻ rộng rãi và không ai bị bỏ lại phía sau1. Điều này bao gồm đầu tư vào cơ sở hạ tầng, cải thiện tiếp cận giáo dục và chăm sóc sức khỏe, và thúc đẩy bình đẳng cơ hội.
5. Cải cách các tổ chức kinh tế toàn cầu: Các tổ chức kinh tế toàn cầu như IMF, Ngân hàng Thế giới và Tổ chức Thương mại Thế giới cần được cải cách để phản ánh tốt hơn thực tế kinh tế toàn cầu hiện đại và đảm bảo rằng chúng có thể đáp ứng hiệu quả các thách thức của thế kỷ 21.
Vai Trò Của Công Nghệ và Đổi Mới
Trong bối cảnh tăng trưởng toàn cầu suy giảm và thách thức cấu trúc gia tăng, công nghệ và đổi mới có thể đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy năng suất và tăng trưởng. Trí tuệ nhân tạo, tự động hóa, công nghệ sinh học và các công nghệ đột phá khác có tiềm năng tăng năng suất đáng kể, tạo ra các ngành công nghiệp và cơ hội việc làm mới, và giải quyết các thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu và già hóa dân số.
Tuy nhiên, các lợi ích của những tiến bộ công nghệ này có thể không được phân phối đồng đều, có nguy cơ làm trầm trọng thêm bất bình đẳng hiện có. Do đó, các chính sách để đảm bảo rằng lợi ích của đổi mới công nghệ được chia sẻ rộng rãi - bao gồm đầu tư vào giáo dục và đào tạo, mạng lưới an toàn xã hội mạnh mẽ, và các chính sách thị trường lao động tích cực - sẽ là rất quan trọng.
Kết Luận và Triển Vọng Tương Lai
Báo cáo Triển vọng Kinh tế Thế giới tháng 4/2025 của IMF vẽ nên một bức tranh đáng lo ngại về tình hình kinh tế toàn cầu. Ở một thời điểm quan trọng giữa những thay đổi chính sách lớn, nền kinh tế thế giới đang đối mặt với sự suy giảm tăng trưởng và gia tăng rủi ro tiêu cực.
Sự điều chỉnh giảm đáng kể trong dự báo tăng trưởng, đặc biệt là đối với Hoa Kỳ, phản ánh tác động của căng thẳng thương mại gia tăng và mức thuế quan hiệu lực đã tăng lên mức không thấy trong một thế kỷ. Điều này, kết hợp với dự báo lạm phát được điều chỉnh tăng, đặt ra thách thức đáng kể cho các nhà hoạch định chính sách toàn cầu trong việc duy trì ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy tăng trưởng bền vững.
Tuy nhiên, báo cáo cũng chỉ ra rằng có những cơ hội để giải quyết những thách thức này. Bằng cách thực hiện các chính sách thúc đẩy già hóa khỏe mạnh, tăng cường sự tham gia lực lượng lao động, cải thiện hội nhập của người di cư và người tị nạn, và tăng cường hợp tác quốc tế, các quốc gia có thể giúp thúc đẩy tăng trưởng và ổn định kinh tế trong bối cảnh đầy thách thức hiện nay.
Nhìn về phía trước, mặc dù có những thách thức đáng kể, nhưng nếu các quốc gia có thể làm việc cùng nhau để thúc đẩy một môi trường thương mại ổn định và có thể dự đoán được, tạo điều kiện cho hợp tác quốc tế, và giải quyết các khoảng trống chính sách và mất cân bằng cấu trúc nội bộ, thì có cơ hội để xây dựng một nền kinh tế toàn cầu kiên cường và bao trùm hơn trong tương lai.
Tuy nhiên, điều này đòi hỏi sự cam kết mạnh mẽ từ tất cả các quốc gia, đặc biệt là những nền kinh tế lớn, để ưu tiên lợi ích chung của nền kinh tế toàn cầu trên lợi ích quốc gia ngắn hạn. Trong thời điểm quan trọng này, sự lựa chọn chính sách mà các quốc gia thực hiện sẽ có tác động sâu sắc đến quỹ đạo của nền kinh tế toàn cầu trong những năm tới.
Nguồn phân tích: Báo cáo Triển vọng Kinh tế Thế giới (World Economic Outlook - WEO) tháng 4/2025 của IMF
Bản quyền thuộc về Nội Blog và TCDC Investing, cùng sự hỗ trợ của AI!
Share this post