Cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung kéo dài đang bước vào giai đoạn mới với những tác động sâu rộng đến nền kinh tế toàn cầu. Trong bối cảnh căng thẳng leo thang, Ấn Độ đang nổi lên như một điểm sáng đầy tiềm năng, vừa là nơi tránh bão cho các chuỗi cung ứng đang tìm kiếm sự đa dạng hóa, vừa là đối thủ cạnh tranh mới trên sân khấu sản xuất toàn cầu. Tập Podcast này đi sâu khám phá những động lực mới nhất của cuộc xung đột thương mại Mỹ-Trung, sự chuyển dịch chuỗi cung ứng, những nỗ lực của Trung Quốc nhằm hạn chế sự phát triển công nghiệp của Ấn Độ, và tiềm năng của Ấn Độ trong việc khẳng định vị thế mới trên bản đồ sản xuất toàn cầu. Đặc biệt đáng chú ý là hiện tượng các công ty Trung Quốc đang tìm đến các nhà xuất khẩu Ấn Độ để thực hiện đơn hàng Mỹ, trong khi đồng thời có dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh đang tìm cách "kìm hãm" sự phát triển sản xuất của "người khổng lồ Nam Á".
Thuế quan và chiến tranh thương mại Mỹ-Trung: Giai đoạn leo thang mới
Làn sóng thuế quan mới của chính quyền Trump
Kể từ khi tái đắc cử và quay trở lại Nhà Trắng vào tháng 1/2025, Tổng thống Donald Trump đã thực hiện một loạt các biện pháp tăng thuế quan nhắm vào hàng nhập khẩu từ Trung Quốc với cường độ chưa từng có. Đáng chú ý nhất là việc áp đặt mức thuế trung bình 145% lên hàng hóa Trung Quốc, một trong những mức tăng đột biến nhất kể từ thập niên 1930. Động thái này đã gây ra những biến động lớn trong chuỗi cung ứng toàn cầu, khiến nhiều doanh nghiệp Trung Quốc phải tìm kiếm các giải pháp thay thế để duy trì khả năng cạnh tranh.
Không chỉ vậy, chính quyền Trump còn bãi bỏ quy tắc "de minimis" vốn cho phép các lô hàng có giá trị thấp được nhập vào Mỹ mà không phải chịu thuế. Hiện tại, mỗi bưu kiện nhỏ phải đối mặt với mức thuế 90%, điều này đã làm xói mòn nghiêm trọng cơ cấu chi phí của nhiều doanh nghiệp xuất khẩu Trung Quốc sang Mỹ. Tình hình càng trở nên phức tạp hơn khi so sánh với mức thuế hiện tại đối với hàng hóa từ Ấn Độ - chỉ khoảng 10%, mặc dù con số này có thể tăng lên 26% vào tháng 7/2025 nếu Tổng thống Trump thực hiện kế hoạch áp dụng thuế quan đối ứng sau khi kết thúc giai đoạn tạm hoãn 90 ngày.
Ryan Zhou, một doanh nhân 38 tuổi từ miền đông Trung Quốc, là một trong vô số những người đang chạy đua với thời gian để mở nhà máy đầu tiên của công ty ông ở Dallas trước khi nhiệt độ mùa hè lên cao. Doanh nghiệp của Zhou, chuyên sản xuất cốc và áo phông in theo yêu cầu, từng phát đạt nhờ việc gửi hàng nghìn bưu kiện nhỏ đến Mỹ mỗi ngày. Nhưng mọi thứ đã thay đổi hoàn toàn sau khi Tổng thống Trump áp thuế mới. "Hoa Kỳ chiếm 95% thị trường của chúng tôi," Zhou nói. "Chúng tôi không thể mất nó.".
Phản ứng của Trung Quốc và tác động lan tỏa
Đáp lại các biện pháp của Mỹ, Bắc Kinh đã phản ứng bằng cách áp đặt mức thuế 125% đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ. Cuộc đối đầu này đã làm sâu sắc thêm xung đột giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới và gây ra làn sóng xáo trộn trong các chuỗi cung ứng toàn cầu. Theo Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, những đợt tăng thuế này là một trong những biện pháp quyết liệt nhất kể từ thập niên 1930 và đã bắt đầu định hình lại các chuỗi cung ứng toàn cầu.
Trung Quốc cũng đã tăng cường kiểm soát xuất khẩu đối với các khoáng chất đất hiếm như gallium, germanium và các vật liệu thiết yếu khác cho các ngành công nghiệp như bán dẫn và năng lượng xanh. Theo một báo cáo của Reuters, điều này đã làm chấn động các nhà sản xuất Mỹ, những người đang phải vội vã tìm kiếm nguồn cung thay thế từ các đồng minh như Australia và Canada. Trung Quốc mô tả động thái này là "biện pháp đối phó cần thiết" đối với cái mà họ gọi là sự bắt nạt kinh tế của Mỹ, làm dấy lên lo ngại rằng cuộc chiến thương mại có thể lan rộng thành một cuộc xung đột công nghệ rộng lớn hơn.
Bế tắc ngoại giao và những tín hiệu mâu thuẫn
Mặc dù có dấu hiệu cho thấy khả năng hạ nhiệt căng thẳng vào đầu tuần này, Washington và Bắc Kinh vẫn đang trong tình trạng bế tắc về thuế quan, tạo áp lực lên chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong khi Tổng thống Trump tuyên bố rằng các cuộc đàm phán đang diễn ra với Trung Quốc về thuế quan và ông đã trao đổi với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Bắc Kinh đã phủ nhận việc có bất kỳ đàm phán thương mại nào đang diễn ra và yêu cầu Mỹ hủy bỏ tất cả các biện pháp thuế quan đơn phương.
Sự mâu thuẫn trong thông điệp còn được phản ánh trong chính nội các của Tổng thống Trump. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, người đóng vai trò quan trọng trong các cuộc đàm phán thương mại của Mỹ với các quốc gia khác nhau, đã tuyên bố vào Chủ nhật rằng ông đã tham gia với các đối tác Trung Quốc trong các cuộc họp của Quỹ Tiền tệ Quốc tế tuần trước tại Washington, mặc dù họ không đề cập đến tranh chấp thuế quan. Ngược lại, Bộ trưởng Nông nghiệp Brooke Rollins lại đề cập đến việc Hoa Kỳ duy trì đối thoại hàng ngày với Trung Quốc về thuế quan: "Hàng ngày chúng tôi đều đối thoại với Trung Quốc, những 99.100 quốc gia khác đã đến bàn đàm phán," Rollins lưu ý trong một cuộc xuất hiện trên chương trình "State of the Union" của CNN.
Sự không chắc chắn này cùng với cách tiếp cận không thể đoán trước và thường không rõ ràng của Trump đối với thuế quan đã tác động đến nhiều quốc gia, bao gồm cả các đối tác thương mại chính của Mỹ như Canada, Mexico và Trung Quốc. Điều này đã dẫn đến những biến động thị trường đáng kể và sự sụt giảm lớn niềm tin của nhà đầu tư vào tài sản tài chính Hoa Kỳ.
Sự chuyển dịch chuỗi cung ứng: Từ Trung Quốc sang Ấn Độ
Hiện tượng công ty Trung Quốc tìm đến nhà xuất khẩu Ấn Độ
Trước áp lực từ thuế quan của Mỹ, nhiều doanh nghiệp Trung Quốc đang tìm kiếm các giải pháp sáng tạo để duy trì khả năng cạnh tranh. Một hiện tượng đáng chú ý là các công ty Trung Quốc đang liên hệ với các nhà xuất khẩu Ấn Độ để đáp ứng đơn đặt hàng thay mặt cho họ, nhằm giữ chân khách hàng Mỹ trong bối cảnh cuộc chiến thương mại đang gây ra những cú sốc địa chấn trong thương mại toàn cầu.
Tại Hội chợ Canton diễn ra đến ngày 5/5 tại Quảng Châu - hội chợ thương mại lớn nhất thế giới - nhiều doanh nghiệp Ấn Độ đã được các công ty Trung Quốc tiếp cận để cung cấp hàng hóa cho khách hàng Mỹ của họ, cho biết Ajay Sahai, tổng giám đốc Liên đoàn các Tổ chức Xuất khẩu Ấn Độ. Đổi lại, các công ty Ấn Độ sẽ trả hoa hồng cho các doanh nghiệp Trung Quốc. Phần lớn các yêu cầu đến từ các lĩnh vực như dụng cụ cầm tay, điện tử và thiết bị gia dụng.
Điều này phản ánh một chiến lược mới mà các doanh nghiệp Trung Quốc đang áp dụng. Trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, nhiều nhà xuất khẩu Trung Quốc bị nhắm mục tiêu bởi thuế quan đã chuyển sang các quốc gia Đông Nam Á, thiết lập nhà máy ở Việt Nam hoặc vận chuyển hàng hóa đến những nơi như Thái Lan, nơi sau đó chúng được xuất khẩu sang Mỹ. Lần này, với việc Trump nhắm vào các quốc gia như Việt Nam với thuế quan đối ứng 46%, các nhà xuất khẩu Ấn Độ có thể thấy nhiều đơn đặt hàng chuyển hướng đến họ.
Chiến lược thích ứng của doanh nghiệp Trung Quốc
Mô hình hợp tác giữa các doanh nghiệp Trung Quốc và Ấn Độ đang hình thành với nhiều hình thức khác nhau. Một số công ty Trung Quốc yêu cầu các nhà cung cấp Ấn Độ cung cấp hàng hóa dưới thương hiệu của công ty Trung Quốc, hoặc đồng thương hiệu với các công ty Ấn Độ1. Không giống như Đông Nam Á, chính phủ Ấn Độ duy trì các hạn chế đối với đầu tư Trung Quốc, khiến các công ty khó thiết lập hoạt động tại quốc gia này hoặc vận chuyển hàng hóa qua Ấn Độ sang Mỹ.
OayKay Tools, một công ty có trụ sở tại Jalandhar chuyên sản xuất dụng cụ cầm tay như búa rèn và máy dập lạnh, đang đàm phán với cả các công ty Mỹ có cơ sở tại Trung Quốc và các công ty Trung Quốc để cung cấp cho thị trường Mỹ. "Khoảng bốn đến năm công ty đã tiếp cận chúng tôi," Siddhant Aggarwal, cán bộ xuất khẩu của OayKay Tools cho biết. "Họ phải duy trì tên thương hiệu nên họ phải phục vụ khách hàng."
Tương tự, Victor Forgings, một công ty chuyên sản xuất dụng cụ cầm tay như kìm, cưa sắt và búa kể từ năm 1954, đang nhìn thấy cơ hội để tăng doanh số kinh doanh khi Mỹ và Trung Quốc tiếp tục bất đồng. "Chúng tôi không chỉ được các nhà cung cấp Trung Quốc tiếp cận để thực hiện đơn đặt hàng từ khách hàng Mỹ thay mặt họ mà còn từ các công ty Mỹ có nhà máy ở Trung Quốc nhưng không thể cung cấp bây giờ do thuế quan cao," Ashwani Kumar, đối tác quản lý của Victor Forgings cho biết1. Kumar nói rằng công ty đang tìm cách mở rộng và thành lập thêm hai cơ sở sản xuất để đáp ứng sự gia tăng nhu cầu. Ông nói rằng các công ty Mỹ sẵn sàng chia sẻ bí quyết kỹ thuật với các công ty Ấn Độ để mở rộng sự hiện diện của họ tại quốc gia Nam Á này.
Tác động đến sản xuất và xuất khẩu của Ấn Độ
Làn sóng chuyển dịch này đang tạo ra cơ hội lớn cho các nhà sản xuất Ấn Độ để mở rộng hoạt động và tăng xuất khẩu. Theo báo cáo từ Hội đồng Xúc tiến Xuất khẩu Kỹ thuật (EEPC), xuất khẩu hàng kỹ thuật của Ấn Độ đạt mức cao kỷ lục 116,67 tỷ USD trong năm tài chính 2024-25, tăng 6,74% so với năm trước. Con số này càng ấn tượng hơn khi xét trong bối cảnh bất ổn toàn cầu do các xáo trộn địa chính trị và suy thoái kinh tế ở các quốc gia phát triển và mới nổi lớn.
Mỹ tiếp tục là điểm đến hàng đầu cho xuất khẩu kỹ thuật của Ấn Độ trong năm 2024-25, với mức tăng trưởng 8,7% lên 19,15 tỷ USD từ 17,62 tỷ USD trong năm 2023-24. Đáng chú ý, xuất khẩu kỹ thuật vượt trội hơn xuất khẩu hàng hóa tổng thể về mặt tăng trưởng, khi xuất khẩu của Ấn Độ chỉ chứng kiến mức tăng nhẹ 0,08% so với cùng kỳ năm ngoái trong năm 2024-25. Do đó, tỷ trọng xuất khẩu kỹ thuật trong tổng xuất khẩu hàng hóa của Ấn Độ đã tăng lên 26,67% trong năm 2024-25 từ 25,01% trong năm tài chính trước đó.
"Hiệu suất của xuất khẩu kỹ thuật Ấn Độ là đáng chú ý trong năm 2024-25 khi nó diễn ra trong giai đoạn bất ổn toàn cầu cực độ sau các xáo trộn địa chính trị và suy thoái kinh tế ở các quốc gia phát triển và mới nổi lớn. Điều này càng trở nên trầm trọng hơn bởi quyết định của Tổng thống Mỹ Donald Trump tăng thuế nhập khẩu đối với hàng chục đối tác thương mại, bao gồm cả Ấn Độ," Pankaj Chadha, Chủ tịch EEPC Ấn Độ cho biết.
Tuy nhiên, bất chấp đạt được con số cao kỷ lục trong năm 2024-25, xuất khẩu kỹ thuật của Ấn Độ đã giảm mỗi tháng trong tháng 3/2025, đạt 10,82 tỷ USD, giảm từ 11,27 tỷ USD trong tháng 3/2024, giảm 3,92% so với cùng kỳ năm trước. Điều này nhấn mạnh nhu cầu cảnh giác và thích ứng trong cộng đồng xuất khẩu Ấn Độ.
Chiến lược của Trung Quốc: Kìm hãm sự phát triển sản xuất của Ấn Độ
Rào cản đầu tư vào Ấn Độ: Chiến lược của Bắc Kinh
Mặc dù các công ty Trung Quốc đang tìm cách hợp tác với các nhà xuất khẩu Ấn Độ để vượt qua rào cản thuế quan, có những dấu hiệu cho thấy chính phủ Trung Quốc đang tích cực cố gắng hạn chế sự phát triển của ngành sản xuất Ấn Độ. Bắc Kinh đang cố gắng định hình sự mở rộng toàn cầu của các nhà sản xuất Trung Quốc, bao gồm cả những quốc gia họ đầu tư và cách thức đầu tư.
Bắc Kinh đang khuyến khích các công ty Trung Quốc xây dựng nhà máy ở các quốc gia "thân thiện" trong khi ngăn cản họ đầu tư vào những quốc gia khác trong một loại "ngoại giao công nghiệp". Ấn Độ đại diện cho trường hợp nổi bật nhất về nỗ lực của Bắc Kinh nhằm định hình hành vi quốc tế của các công ty Trung Quốc.
Cụ thể, Bắc Kinh dường như đang giới hạn khả năng của Foxconn, đối tác sản xuất của Apple, trong việc đưa thiết bị và công nhân Trung Quốc đến Ấn Độ. Một số công nhân Trung Quốc của Foxconn tại Ấn Độ thậm chí còn được yêu cầu trở về Trung Quốc. Lệnh cấm không chính thức này của Trung Quốc còn mở rộng đến các công ty điện tử khác đang hoạt động tại Ấn Độ. Bắc Kinh cũng đã nói với các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc cụ thể là không đầu tư vào Ấn Độ và đang chặn việc xuất khẩu thiết bị năng lượng mặt trời của Trung Quốc sang Ấn Độ. Máy đào hầm sản xuất tại Trung Quốc bởi công ty Herrenknecht của Đức để xuất khẩu sang Ấn Độ cũng đã bị hải quan Trung Quốc giữ lại.
Động cơ chiến lược đằng sau hành động của Trung Quốc
Động cơ đằng sau những hành động của Trung Quốc có vẻ nhằm ngăn chặn sự phát triển của đối thủ cạnh tranh tiềm năng lớn nhất của họ. Ấn Độ hiện là quốc gia đông dân nhất thế giới, đã vượt qua Trung Quốc cách đây vài năm. GDP của Ấn Độ đang tăng trưởng nhanh hơn - đạt 6,5% trong năm 2024 và 9,2% trong năm 2023, cao hơn đáng kể so với Trung Quốc.
Theo Wall Street Journal, Ấn Độ đang thực hiện nỗ lực mạnh mẽ để trở thành một trung tâm sản xuất toàn cầu, giống như Trung Quốc đã làm trong những năm 20002. Các công ty phương Tây đang tìm kiếm một sự thay thế cho Trung Quốc với tư cách là nhà máy của thế giới, một chiến lược được gọi rộng rãi là "Trung Quốc cộng một". Ấn Độ đang nỗ lực trở thành "cộng một" đó.
Chỉ có Ấn Độ mới có lực lượng lao động và thị trường nội địa có quy mô tương đương với Trung Quốc. Các chính phủ phương Tây coi Ấn Độ dân chủ là một đối tác tự nhiên, và chính phủ Ấn Độ đã thúc đẩy để làm cho môi trường kinh doanh thân thiện hơn so với trước đây. Ấn Độ đã đạt được một thành công lớn với quyết định của Apple mở rộng đáng kể sản xuất iPhone ở Ấn Độ, bao gồm cả việc đẩy nhanh sản xuất mẫu tiên tiến nhất của họ.
Các kỹ sư Trung Quốc làm việc tại các nhà máy ở Ấn Độ đã bày tỏ lo ngại rằng họ đang đào tạo những người thay thế của chính mình. Trong một bài báo từ năm 2023, Viola Zhou và Nilesh Christopher đã viết về cách các kỹ sư Trung Quốc làm việc tại các nhà máy ở Ấn Độ cảm thấy như họ đang đào tạo người thay thế của chính họ:
"Li nói rằng các kỹ sư Trung Quốc đôi khi nói về việc họ đang làm việc để khiến công việc của chính mình trở nên lỗi thời: Một ngày nào đó, người Ấn Độ có thể giỏi đến mức sản xuất iPhone mà Apple và các thương hiệu toàn cầu khác có thể làm mà không cần công nhân Trung Quốc. Ba người quản lý cho biết một số nhân viên Trung Quốc không sẵn lòng dạy vì họ coi đồng nghiệp Ấn Độ là đối thủ cạnh tranh. Nhưng Li nói rằng tiến bộ là điều không thể tránh khỏi. 'Nếu chúng tôi không đến đây, người khác sẽ đến,' anh nói. 'Đây là dòng chảy của lịch sử. Không ai có thể ngăn cản nó.'"
Điều này chắc chắn là điều mà các kỹ sư Hàn Quốc và Đức làm việc tại Trung Quốc đã cảm thấy vào năm 2007 hoặc 20122.
So sánh với chiến lược đầu tư toàn cầu ở các khu vực khác
Trong khi Trung Quốc đang cố gắng hạn chế sự phát triển của sản xuất Ấn Độ, họ lại tích cực thúc đẩy đầu tư vào các khu vực khác. Các công ty Trung Quốc đang chạy đua xây dựng các nhà máy trên khắp thế giới và hình thành các chuỗi cung ứng toàn cầu mới, được thúc đẩy bởi mong muốn vượt qua thuế quan và đảm bảo tiếp cận thị trường.
Các công ty Trung Quốc đã xây dựng các nhà máy sản xuất trực tiếp trong các thị trường mục tiêu lớn, chẳng hạn như EU và Brazil. Và họ đã xây dựng nhà máy ở các "quốc gia kết nối" như Mexico và Việt Nam, những nơi cung cấp quyền tiếp cận thị trường phát triển thông qua các hiệp định thương mại. Morocco, ví dụ, đã nổi lên như một điểm đến được ưa chuộng đáng ngạc nhiên do các hiệp định thương mại của nó với cả Hoa Kỳ và EU.
Điều thú vị là đầu tư của Trung Quốc đã chuyển mạnh từ mua lại các công ty nước ngoài (M&A) sang đầu tư mới (greenfield) - các công ty Trung Quốc đang xây dựng văn phòng và nhà máy riêng ở nước ngoà2. Phần lớn làn sóng đầu tư mới này tập trung vào các ngành ô tô và năng lượng, với các công ty như BYD (nhà sản xuất ô tô hàng đầu của Trung Quốc) đang mở rộng mạnh mẽ trên toàn cầu.
Đầu tư kiểu này thường mang lại lợi ích nhiều hơn cho quốc gia tiếp nhận so với M&A; khi xây dựng các nhà máy và văn phòng mới ở một quốc gia, nó tạo ra việc làm mới và thường chuyển giao công nghệ mới, thay vì chỉ thay đổi quyền sở hữu của một doanh nghiệp hiện có2. Điều này giải thích tại sao các quốc gia đang phát triển trên khắp thế giới lại phấn khởi hơn nhiều về làn sóng đầu tư Trung Quốc hiện nay so với năm 2016.
Điều này cho thấy một mâu thuẫn rõ ràng trong chiến lược của Trung Quốc: trong khi họ tích cực thúc đẩy đầu tư vào nhiều quốc gia khác nhau, họ lại đang cố gắng ngăn chặn sự phát triển công nghiệp của Ấn Độ - đối thủ cạnh tranh tiềm năng duy nhất trong tương lai của họ.
Bản quyền thuộc về Nội Nguyễn và TCDC Investing, cùng sự hỗ trợ của AI!
Share this post